Op weg naar een betere wereld Piet Ziel 2-10 2021
Soms lees je zo’n boek waarbij je ineens inzichtelijke associaties krijgt. Kennis gebundeld wordt tot een visionair geheel. Dat gebeurde me bij een boek van Klaas van Egmond ISBN 978-90-6038-648-. Emeritus hoogleraar duurzaamheid lid van het IPPC en voormalig directeur van het PBL. Hij vroeg zich af hoe het komt dat we al sinds 1972 weten waar het met het klimaat naar toe gaat en we toch niet in staat blijken te zijn om in te grijpen, het goede beleid kunnen voeren voor een duurzame ontwikkeling.
Het gaat over matiging.
Om te kunnen matigen blijkt zelfverwerkelijking nodig. Naast de materiële ook de persoonlijk geestelijk-spirituele kant ontwikkelen. Persoonlijk leiderschap dus.
De eigen psychologische archetypen beleven en leren kennen (en vooral de schaduwen herkennen, want die zijn een waarschuwing dat dat archetype aan je psychologische deur klopt…).
Je onderdeel kunnen voelen van een grotere geheel. Zonder dat eigen verantwoordelijkheid wordt overdragen aan groepen waarmee men zich identificeert.
Daarmee komen we terecht bij mijn biodanza-dansactiviteiten… Dat gaat daarover.
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
vrij naar Archetypen volgens Carol Pierson.
Zelfverwerkelijking gaat via het doorleven van je ego via een psychologische ”reis” om uit te kunnen komen bij je diepere complete Zelf. De energie voor die reis wordt geleverd door twee polen. Het verlangen naar vrijheid (Ik) en het verlangen naar verbinding.
Ik geef mijn biodanza-vivencia ’s geregeld via deze 12 grondpatronen, oftewel archetypen, Door ze te kunnen beleven, doorvoelen en eigen te maken. De gele archetypen uit het schema zijn het eerst aan de beurt. Die zijn belangrijk voor de ego-ontwikkeling. Het zijn vooral de biodanzalijnen van vitaliteit en affectiviteit.
Waarom is die zelfverwerkelijking zo noodzakelijk?
De psychologische diepe angst van mensen (de archetypen van de innocent en van de orphan) maakt dat vanuit onze huidige postmoderne tijdgeest (waarbij een “gedeelde” waardeoriëntatie van weleer verloren is gegaan) nu nieuwe maatschappelijke klassen ontstaan die elkaar opzoeken buiten de cirkel. Om zich daarmee te voegen in groepen van gelijkgestemden met een extreme opvatting. Dit aangejaagd door (sociale)- en commerciële media. Eigenlijk om daarmee de eigen angst, stuurloosheid en verantwoordelijkheid te ontlopen. Verantwoordelijkheid om binnen de cirkel van menselijkheid te blijven.
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
De cirkel van menselijkheid komt vanuit de Romeinse architect Vitruvius naar Leonardo Da Vinci. De cirkel in de tekening verbeeldt de geestelijke/spirituele wereld van de mens en het vierkant in de tekening staat voor de materiele wereld. Binnen de menselijke proporties, “de menselijke maat”, moet dat in evenwicht zijn.
Onderling respect voor verschillende waardeoriëntaties (onder voorwaarde dat die zich binnen de cirkel van menselijkheid bevinden) is de oplossing om de “menselijke maat” weer terug te vinden voor een duurzame wereld.
Met elkaar blijven communiceren via betrouwbare pers is daarvoor nodig, goed onderwijs en nog meer.
Klaas van Egmond heeft het over verschuivende waardeoriëntaties tussen 4 polen. We zitten nu in de tijdgeest van het postmoderne neoliberale kwadrant.
Vanuit de geschiedenis blijkt steeds de neiging tot karikaturen/ontsporingen. Zich buiten de cirkel van menselijkheid te begeven. Dat is het diepere probleem waardoor duurzaamheid niet van de grond komt.
Klaas van Egmond Een vorm van beschaving ISBN 978-90-6038-648-4
Pleidooi voor een maatschappelijk, economisch- en cultureel stelsel waarin duurzaamheid tot zijn recht komt.
We hebben namelijk een driedubbele mondiale crisis. Ecologisch, financieel-economisch en sociaal.
Op mondiale schaal gaan natuurgebieden verloren, worden grondstoffen uitgeput, is het klimaat ondubbelzinnig aan het veranderen. In het Westen stagneert economische groei omdat het mondiale financiële systeem niet meer als middel dient voor ontwikkeling van de reële economie. Maar doel op zich is geworden. Wereldwijd worden tegenstellingen tussen rijk en arm groter. Het aantal mensen dat lijdt aan armoede en honger is na een periode van daling weer toegenomen. Nu 15% van de wereldbevolking. Religieuze en culturele tegenstellingen worden weer scherper tussen Islam en het westen.
Van Egmond laat zien dat het te maken heeft met de dieptepsychologie van de mens en vandaaruit de dieptepsychologie van landen en machtsblokken. Het mooie van zijn visie is dat het hoop geeft op anders kunnen handelen. Niet door alles op zijn kop te zetten maar door het erkennen van de vier waardesystemen en vandaaruit te blijven communiceren binnen de cirkel van het integrale mensbeeld. Het zoeken naar de middelpuntzoekende krachten om met elkaar in gesprek te blijven. Om voldoende tegengewicht te bieden aan de middelpuntvliedende krachten die het maken dat duurzaamheid onvoldoende van de grond komt en onze wilde rit over de aardbol versterkt.
De waardeoriëntaties die van Egmond heeft geconcludeerd uit een omvangrijke lijst van filosofische werken.
Wij bevinden ons anno nu op de overgang van A1 naar A2.
De waardeoriëntaties van van Egmond sluiten aan bij wat ik ken van dieptepsychologen als Schuurman en Jung. Maar ook bij de managementtheorie van Stephan Covey en bij de theorie van Biodanza vanuit de antropoloog Rolando Toro.
Ons voelen, denken en handelen wordt bepaald door het heen en weer getrokken worden tussen twee polen. Aan de ene kant de egotiek (het verlangen naar individuele ontplooiing) en aan de andere kant de pool van het willen verbinden met anderen, de groep.
In verticale zin is er ook een polariteit. Tussen concrete instincten, emoties en materiele drang om te overleven. En daartegenover de pool van het diepere weten, de stilte/ het geestelijke contact van ons diepere Zelf met het ecosysteem/ het onbenoembare/ het transcendente. (Schuurman noemt dat “het nachtbewustzijn”. Toro noemt dat “het vitaal onbewuste”. Jung noemt dat het “collectief onbewuste” en Covey noemt dat “de innerlijke stem”).
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
Vergelijkbaar spiegelbeeldig schema vanuit de dieptepsychologie van Kees Schuurman.
(Het begrip “Erotiek” moet je in het taalgebruik van Schuurman lezen als de pool van “de Anderen”, de verbinding.
Egotiek als het “Ik”
Conclusie:
Van Egmond laat zien dat duurzaamheid te maken heeft met de dieptepsychologie van de mens en vandaaruit de dieptepsychologie van landen en machtsblokken.
Het kennen van onze persoonlijke archetypen geeft inzicht in het begrijpen van de wereld van nu.
Biodanza kan daarbij helpen.
Piet Ziel 2-1- 2021
Bijlage:
Van Egmond onderscheidt 4 waardensystemen. Mens- en wereldbeelden.
Die worden opgespannen binnen dezelfde polen.
Horizontaal de rechterpool het belang van het Ik, het private belang, de nadruk op het individuele, het deel, de identiteit, diversiteit.
Horizontaal de linkerpool het belang van het Collectief, het publieke belang, De Ander, de uniformiteit, het geheel.
Verticaal de onderste pool, de gerichtheid op aardse dingen, materialistisch, “het nemen”.
Verticaal de bovenste pool, de gerichtheid op geestelijke zaken, idealistisch, “het geven”.
Zo zijn er vier kwadranten, in IPCC klimaatrapporten staat het bekend als A1, A2, B1, B2.
B1 staat voor gedifferentieerd/spiritueel, B2 voor uniform/spiritueel
A1 staat voor publiekgericht/materieel, A2 voor privaatgericht/materieel
Binnen deze 4 kwadranten zijn de waardesystemen te herkennen die in onze hele geschiedenis tegelijkertijd aanwezig zijn maar waarvan er steeds weer één de boventoon voert. Op dit moment voert A2 de boventoon.
In mijn woorden: Het is een soort waterbed. Als waarden teveel leunen op 1 kwadrant en dat kwadrant een karikatuur van zichzelf is geworden (bijv. fundamentalisme of overdreven consumentisme) is er een sterk maatschappelijk verlangen naar het opvolgende kwadrant of is er de neiging om voluit tegengas te geven via het tegenoverliggende kwadrant.
Ik herken voorbeelden: De te grote nadruk op het technocratische uit A1 heeft als tegenreactie in de 60-er jaren de individuele spiritualiteit bij hippies uit B2 opgeroepen.
De karikaturale postmoderne vrije markt (A2), de commerciële pers die vooral sensaties en conflicten uitvergroot, het grote individuele verrijken vanuit een doorgeschoten marktdenken heeft als tegenpool het fundamentalisme in de Islam (B1). De ene karikatuur roept dus de andere op.
De postmoderne fragmentatie en toenemende complexiteit van systemen (A2) leidt ertoe dat bijvoorbeeld in projectmanagement gereedschappen worden gezocht in het opvolgende waardesysteem B2). Bijvoorbeeld het inzetten van de methode van organisatieopstellingen en familieopstellingen of het gebruiken van oude boeddhistische kennis uit B2 in post-moderne situationele procesmanagement van A2.
Om maatschappelijke ontwikkelingen te herkennen is het goed te letten op de karikaturen.
Van Egmond geeft geen waardeoordeel over de 4 kwadranten. Alle vier zijn even waardevol. Waar het misgaat is als het waardesysteem té wordt. Karikatuur wordt. Te herkennen aan de omkering van doel en middel.
Bijvoorbeeld economische groei als doel op zich (A1). Tientallen jaren is dat een doel geweest en werd niet meer beschouwd als een middel. Door de technologische ontwikkeling verdwijnen banen. Om werkloosheid te voorkomen is vergroting van de economie nodig. Economische groei dus.
Het doel is eigenlijk “zinvol werk dat geld oplevert”, de economische groei is geen doel op zichzelf maar middel.
De IPCC-scenario’s corresponderen met van Egmonds indeling.
Verticale as: bovenaan de sociale- en ecologische kwaliteit van leven (idealistisch) versus onderaan de materiële welvaart (materialistisch) .
Horizontale as: linkerzijde globalisering (geheel) versus rechterzijde regionalisering (deel).
De vier IPCC scenario’s
​
​
​
​
​
​
​
​
De oplossing:
Het economisch proces is een omzetting van natuurlijke bronnen (commons) via fysieke arbeid naar materiële private goederen via geestelijke arbeid naar kapitaal. Daarmee ontstaat een publieke Cultuur. Vervolgens wordt via die cultuur de natuurlijke bronnen benut, enzovoorts.
Het gaat er dus om die cultuur van haar karikaturen te ontdoen zodat we binnen de grenzen van het natuurlijk draagvermogen van de aarde kunnen blijven.
Evenwicht zoeken tussen geven & nemen
Geen uitwassen
Alle vier polariteiten betrekken die het mens- en wereldbeeld vormen. Leren de periferie te vermijden.
Middelpuntvliedende krachten beperken. Middelpuntzoekende krachten versterken.
Religies met zogenaamde “universele waarheid” ontmoedigen.
Financieel bestel ontdoen van haar karikatuur. Geldschepping weer tot publieke taak maken. Verhouding publieke en private functies herzien, eigendomsverhoudingen herijken als “Derde weg” tussen collectivisme en neoliberalisme.
Dat betekent volgens van Egmond de volgende agenda om van een “doelloze naar en doel-gerichte” samenleving te kunnen gaan:
Collegiale brede kabinetten zodat alle richtingen vertegenwoordigd blijven.
Complexiteit terugbrengen naar de schaal waar het probleemoplossend vermogen het grootst is. Afscheid nemen van oude (deel)belangen.
Modernistische (A1) wetenschap is onhoudbaar. Wetenschap zal bij moeten dragen aan maatschappelijke doelbepaling. Waar worden we gelukkig van…
Jongeren worden uiteenlopende waardeoriëntaties bijgebracht om zich staande te kunnen houden in het krachtenveld van “hemel en aarde”” en tussen hun ego en “de anderen”.
De media moeten bijdragen aan een min of meer gedeeld waardepatroon in plaats van de boel uit elkaar te spelen. (De businesscase van de (commerciële) media ligt vooral in de periferie…).
Gezondheidzorg waarin de waarde-geladen menselijke doelstelling een grotere rol gaat spelen. (PZ Meer preventief dan curatief). Herstel van het gefragmenteerde mens- en wereldbeeld.
Milieuvraagstukken worden niet alleen opgelost door stimulering van technologie maar vooral door verandering van gedrag. Minder materialistisch gedrag wordt gestimuleerd door een meer evenwichtig waardepatroon en door financiële prikkels vanuit de markteconomie (CO2 beprijzing).
De huidige trend van een idealistisch kleinschalig wereldbeeld (B2) wordt aangevuld met ingrepen en beleid uit B1, A1 en A2 op hogere schaalniveaus, zowel bestuurlijk (VN en Eu), ecologisch (klimaatverandering), als economisch (grondstoffenbeleid).
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
Ik zie een parallel met de archetypen van onze persoonlijkheid.
In zelfverwerkelijking (individuatie) hebben we, zoals ik hierboven heb gezegd, te maken met stempels oftewel grondpatronen die ieder mens in zichzelf heeft vanuit het collectief onbewuste. Jung noemt dat archetypen.
In de mythologie, sprookjes, oude heldenverhalen maar bijvoorbeeld ook in Bijbelverhalen vinden we deze archetypen terug. Ik ken er 12.
Archetypen sturen onderhuids ons gedrag in positieve zin of, via de zogenaamde “schaduwen” in negatieve zin. Als we ons bewust zijn van het werkende archetype kunnen we die schaduwen verminderen. Als we ons niet bewust zijn gaan die schaduwen met ons op de loop. Je kunt het zien als de karikaturen van van Egmond.
Gebruik in scenario’s voor de toekomst:
Ik herken deze indeling ook bij scenario-studies van Provincies, bijvoorbeeld van Atelier Overijssel.
Het vertaalt zich op een bepaalde wijze ook in beleid van politieke partijen.
A1 Regel- en rechtvaardigheid en no-nonsense publiek gedreven - PvdA, SP, (deels PVV)
A2 Marktgedreven privaatgericht- VVD en rechterflankpartijen incl. PVV
B1 Natuurgestuurd collectief gedreven- GL en klimaatpartijen
B2 Samenwerkend binnen eigen gemeenschap/bubbel -en ethiek gedreven- CDA, D66
PZ 2-10 021
.jpg)
