Psychologie der Lebenskunst

ISBN 978-3-662-55250-6

 

Het is vakantie en dan kom ik soms een boek tegen dat mij ineens weer meer inzicht geeft en dat ik zeker in mijn biodanza kan gebruiken. In dit geval een Duits boek van Jessica Lang, Janina Linten en Bernhard Schmitz, onderzoekers bij de vakgroep Positieve Psychologie Technische Universiteit Darmstadt 2018.

 

Wat is Positieve psychologie? De vakgroep houdt zich bezig met zaken die het leven waardig maken. Die het leven positief beïnvloeden. Dat leek mij interessant om meer van te weten. Hieronder volgt mijn persoonlijke interpretatie van het boek.

Piet Ziel 29-7 2018.

 

Levenskunst is een mooie titel. Het is iets wat we allemaal zouden willen hebben. Maar het blijft toch steeds “een weg ernaartoe zonder het echt te bereiken”. En dat is precies waar het boek over gaat.

 

Het heeft te maken met de zes componenten voor psychisch welbevinden:

Trots en acceptatie

Affectieve betrekkingen

Eigen waarden

Invloed nemen en hebben

Zingeving

Persoonlijke groei.

 

Eigenlijk de onderwerpen waar het in onze biodanza ook over gaat. Het blijkt om een balans te gaan tussen het Hedonisme en Eudemonisme. Oftewel de balans tussen het geluksgevoel dat we kennen door de op consumptie en lust gestuurde kant tegenover het geluksgevoel dat we kennen door een activiteiten gestuurd geslaagd leven. Een evenwicht tussen 2 polen.

 

Psychologisch welbevinden

Psychologisch welbevinden is iets anders dan geluk. Het gaat er meer om” goed”  te leven zodat de kans op geluk groter kan worden. Levenskunst is niet aangeboren. Via oefeningen en een methode is levenskunst goed aan te leren. Uit onderzoek blijkt dat maar de helft van het geluk genetisch bepaald is. De andere helft wordt voor maar 10% bepaald door je omgeving en voor 40% door onze eigen houding en gedrag. Een fiks percentage dat het loont om het in te zetten!

 

Er zijn grondregels voor een gelukkig leven (Fordyce 1977) die we allemaal eigenlijk wel kennen. (We vinden ze bijvoorbeeld ook terug bij Stephan Covey.) Maar iets houdt ons vaak toch tegen om het echt uit te voeren. Verderop gaat het boek daarop in.

De grondregels zijn: Wordt proactief, besteed je tijd met anderen, zoek zinvolle bezigheden en ga vooral goed plannen en organiseren. Verminder je zorgen en wees optimistischer. Leef in het nu en ontwikkel een gezonde  eigen persoonlijkheid en stem af op je sociale omgeving.   Wees jezelf en vermijdt negatieve gevoelens en problemen. Erken je belangrijkste relatie met geluk en maak die tot levensprioriteit!

 

Toch zit het ingewikkelder in elkaar. Om te beginnen geeft het boek acht strategieën  om geluksgevoel te verhogen.

1. Sociale ontmoeting

2. Feest en uitgaan

3. Mentale controle, reflecteren

4. Doelen volgen

5. Rust zoeken

6. Activiteiten ondernemen

7. Religie en traditie

8. Sociale competentie verhogen, kunnen lachen

 

Wat is Levenskunst?

Concrete en behulpzame wegen naar een goed leven als levenskunstenaar.

Eigen voorstellingen van het leven kunnen ontvouwen.

Het leven is te kort om het niet intensief te leven en om het te verspillen.

 

Reflectie is het kerngegeven voor levenskunst. Wie ben ik? Wat is een goed leven?

Levenskunst speelt voor veel mensen geen rol. Pas bij fouten en problemen wordt het een thema. Bijvoorbeeld wanneer we afdrijven en onszelf meenemen in extreme emoties.

We willen dan de “keuze om te handelen” vergroten.

De intensiteit van het bestaan vergroten door reflectie. Door afstand in te bouwen tot de dingen en tot jezelf.

 

Levenskunst is geen grote wijsheid maar een kleine slimheid.

Zelf-beïnvloeding is gelijk aan autarkie (autonoom voelen) in afstemming met je omgeving.

Levenskunst heeft niets te maken met welstand en bezit. Het heeft een bestaansbetekenis geen bezitsbetekenis. Het is geen theorie maar het geeft een aantal praktische eenvoudige regels. Het gaat om het onderkennen van je autonomie in verbinding met anderen. De kunst je eigen leven te leiden. In het Duits “Das Leben zu meisteren…”.

Meer poëtisch: De schoonheid van je bestaan te ontdekken.

Dat is niet direct een licht en onbekommerd leven. Maar meer met je leven en met  jezelf diepgaand uiteen te zetten. Zodat je met jezelf bevriend kunt zijn.

 

De aangrijpingspunten voor levenskunst zitten in de driedeling lichaam, ziel en geest.

Het lichaam: Het vitaal en gezond voelen en de vijf zintuigen kunnen gebruiken. Ruiken, proeven, zien, horen en aanraken.

De ziel: Positieve emoties voelen. Maar ook angst en pijn. Extreme emotionaliteit kunnen hanteren.

De geest: Die gaat over innerlijke zelfkennis en reflectie. De zin van het leven in relatie tot anderen. Openheid door toelaten van vernieuwing, gelatenheid door enige afstand te houden tot de impuls.

 

Componenten van levenskunst:

De kunst het leven zo in te richten dat er positieve effecten op de lichamelijke en mentale toestand bereikt worden.

 

De zorg voor het zelf:

• zelfbewustzijn, autonomie

• zelfwerkzaamheid, overtuiging dat je zelf  vaardigheden hebt om moeilijkheden te overwinnen en waardoor er succesverwachting is.

• zelfkennis van eigen sterkten en zwakten

• zelfvernieuwing, persoonlijk kunnen groeien

• levenszin vanuit eudemonisme, geluksgevoel vanuit persoonlijke waarden

De zorg voor het lichaam (bevordert tevens cognitieve kwaliteiten)

• sport, (beweging en bijv. dans)

• voedsel

• zintuiggebruik, genieten van lichaam-sensaties

De zorg voor de ziel (emoties voelen)

• weerbaarheid en balans, emotieregulering

• vereniging van deelterreinen zoals vrije tijd, familie en werk

• coping, omgang met moeilijke situaties, omgaan met angst en andere emoties

De zorg voor de geest (bezinning)

• optimisme als levenshouding

• gelatenheid, niet uit balans laten brengen (de kachel niet aan laten maken…)

• openheid en bereidheid voor toelaten nieuwe ervaringen

• ambitie, eigen doelen kunnen stellen (vanuit levenszingeving)

• reflectie, afstand kunnen nemen, jezelf kunnen beschouwen

Omgeving

sociale contacten, vriendschappen

• keuzevrijheid daarvan binnen de eigen mogelijkheden

​

 

 

​

​

​

​

​

​

 

 

 

 

 

 

​

Als ik dit vertaal in een schema dan ziet het er zo uit.

 

Het meten van levenskunst

Aan de hand van vragenlijsten aan 130 personen  is de levenskunsttheorie getest.

Het blijkt dat de meeste mensen, ook al hebben ze geen psychologische achtergrond, dezelfde componenten noemen.

Levenskunst kan door oefening en dagelijks gebruik ontwikkeld worden. Iedereen kan leren een vervuld leven te krijgen. Los van geslacht, leeftijd en opleidingsniveau.

 

Wel geeft ieder er verschillende woorden aan. Ergens tussen creatief droomdansen en realistische pragmatiek.

De top van levenskunst vindt men het kunnen omgaan met negatieve gebeurtenissen door optimisme en humor.

Onderaan de lijst staat de component reflectie.

Toch blijkt die reflectie de sleutel te zijn om de top te bereiken. Voor de reflectie worden dagboeken en gesprekken aanbevolen om de “innerlijke dialoog” in woorden om te zetten.

 

Wie vindt men levenskunstenaars?

Dat zijn mensen die een gestructureerde zelfreflectie toepassen. Het bewust waarnemen van het eigen leven om daarmee meer tevredenheid en geluk te ervaren.

Men noemt veelal de volgende kenmerken. Inspirerend zijn. Een zelfgekozen levenspad uitstippelen. Positief en ontspannen kunnen zijn. In goed contact met zichzelf en het beste uit teleurstellingen kunnen halen.

Het kunnen reflecteren en diepere samenhangen kunnen zien beschouwd men als essentieel.

Het gaat aldus over reflectie, sociale contacten, zelfkennis, het kunnen genieten, leven in het nu, levenszin, en dankbaarheid.

 

Levenszingeving

De zin van het leven is het leven zelf… (Goethe).

De bron van levenskunst ligt in het bewustzijn van zingeving.

De bouwstenen voor zingeving met levenskracht en levensmotivatie liggen op vier vlakken. Creativiteit door zelf iets te scheppen. Ervaringen van liefde of schoonheid. Hanteren van innerlijke waarden. Of het nageslacht iets nalaten van blijvende waarde bijvoorbeeld door eigen creaties of kinderen.

 

Gebrek aan zingeving leidt vaak tot een crisis of tot levenslange frustraties.

In de behoeften-piramide van Maslow heeft Maslow in zijn later werk toegevoegd dat de top van zelfverwerkelijking is dat men boven zichzelf kan uitstijgen door te ervaren dat men onderdeel is van een groter geheel. Hij noemt dat zelftranscendentie. Daar heeft de zingeving blijkbaar  mee te maken. Zinvol zijn, ook buiten het hier en nu.

 

Zingeving heeft een grote invloed op de psychische en fysieke gezondheid.

Mensen met een goed ontwikkelde zingeving blijken hoopvoller, talentvoller, doelgerichter, meer sociaal ingebed. Ze kunnen zichzelf troosten, activeren en motiveren. Ze zijn alert en kunnen omgaan met tegenslagen. Ze kennen weinig psychische problemen en hebben weinig last van angst en depressie en kennen een goed slaappatroon. Een leven met zingeving bevordert meetbaar je welbevinden en je psychische en lichamelijke gezondheid.

Qua gezondheid indicatoren is er minder cortisol (stresshormoon) en minder cytokinen. Daardoor minder hart en vaat problemen. En minder LDL-cholesterol en daardoor minder aderverkalking en bijbehorende dementie.

 

Verschillende oefeningen worden voorgesteld zoals een levenslijn tekenen met terugblikkend positieve en negatieve gebeurtenissen.

Of een gedetailleerde visie geven op je “best mogelijke zelf”  voorstellende dat je een belangrijk doel al zou hebben bereikt.

 

Zelfreflectie is iets anders dan piekeren!

Reflectie is een instelling hanteren dat de gebeurtenis niet is te veranderen maar wel de gedachte en de gevoelens erover. ”Het is nu eenmaal zo, hoe kan ik het straks anders en beter doen?” Eigen sterkten erkennen en daarmee een nieuw doel stellen.

 

De vaardigheid te reflecteren verhoogt je welbevinden. Het versterkt je eigenwaarde.

Een voorwaarde is dat men met negatieve emoties om zal moeten gaan. Toe geven dat je soms ook fouten maakt is lastig en onaangenaam.

 

Zelfreflectie is iets anders dan piekeren. Het gaat namelijk om handelingsalternatieven. Piekeren verhoogt depressie en vermindert eigenwaarde. Zelfreflectie is doel-georiënteerd. Piekeren stimuleert vooral je handelingsonbekwaamheid. Zelfreflectie zonder gevolgen voor eigen handelen is synoniem met piekeren.

 

Nogmaals, het boek adviseert een dagboek bij te houden. Of direct uit te wisselen met iemand. Het gaat om het onder woorden brengen van de innerlijke dialoog.

Het schrijven kan ons veranderen. Het schrijven fungeert als spiegel.

Het beschrijven van gedachten en gevoelens werkt zelfs bloeddrukverlagend.

Door opmerkzaam te zijn en de blik te richten op de eigen behoeften en gevoelens kan men helderheid krijgen in de wirwar van gevoelens.

 

In het boek wordt veel aandacht gegeven aan genot.

Het onderkennen waarvan je geniet en dat vaker opzoeken werkt stimulerend voor een actieve levenshouding. Het is een belangrijk bestanddeel voor levenskunst.

 

Positieve psychologie en toepassingen

 

Positieve psychologie is een jonge wetenschap die begonnen is bij Maslow (1954). Niet de afwijking of de tekortkomingen  staan centraal maar meer de positieve kant van de mens. Het welbevinden en de persoonlijke deugden.

Er zijn vanuit de literatuur tien positieve emoties. Vreugde, dankbaarheid, gelatenheid/rust, interesse, hoop, trots, inspiratie, plezier, eer en liefde.

Wanneer dit alles samenkomt spreekt men van flow. Het volledig opgaan in de bezigheid.

 

Er zijn zes deugden: wijsheid, moed, menselijkheid, rechtvaardigheid, matiging en transcendentie.

Met transcendentie wordt schoonheid, humor en spiritualiteit bedoeld. Het over de grenzen heen gaan…

 

Het boek beschrijft vervolgens begrippen die verwant zijn aan het begrip Levenskunst. Dat zijn Resilienz (veerkracht eigen voorstellingen kunnen vormgeven in weerbaarheid, actief direct  kunnen reageren op eigen gevoelens), emotionele competentie, achtzaamheid (vergroot bewustzijn), zelfregulering, coherentie (evenwicht gevoel-verstand), geluk, karaktersterkten en deugden, wijsheid.

 

Vervolgens past het boek de componenten van levenskunst toe in scholen en bedrijfsleven.

Allerlei methoden van zelfsturing en invloed vergroten komen dan aan bod.

​